Hitler, ein Film aus Deutschland, 1977; © Hans Jürgen Syberberg „Film Syberberga to piękny potwór. Nazywam go pięknym, gdyż właśnie to najbardziej mnie uderzyło [...]. Syberberg zdołał oblec tę historię w pewien rodzaj piękna – nie przyćmiewając zarazem tego, co w niej niskie, złe, powszechnie pogardzane. Może tym właśnie sposobem udało mu się uchwycić demoniczny wymiar nazizmu: swego rodzaju dosadność podłości, pewien blask miernoty – niewątpliwie stanowiły one o potędze czaru rzucanego przez nazizm.“

(Michel Foucault)

Filmem Hitler – film z Niemiec kończy Syberberg „niemiecką trylogię”, zapoczątkowaną filmami Ludwig – requiem dla dziewiczego króla (1972) i Karl May (1974). Na przestrzeni niespełna trzynastu godzin czasu ekranowego, przedstawia reżyser własną wersję historii niemieckiego humanizmu ostatnich stu lat, manifestującego się w postaciach trzech bohaterów jego filmów w sposób spektakularny i kłopotliwy. Hitler, film z Niemiec Syberberga nie jest ani biografią ani filmem dokumentalnym czy historycznym. Jest monumentalną epopeją, w której postać dyktatora przedstawiona jest za pomocą mieszaniny rozmaitych stylów. Surrealizm i symbolizm, efekt obcości Brechta oraz patos Wagnera – Syberberg nie cofa się przed żadną estetyką czy środkiem wyrazu, o ile tylko służą one celowi - „odkryć Hitlera w nas samych”.

Hitler, ein Film aus Deutschland, 1977; © Hans Jürgen Syberberg Siedmiogodzinny film – zbudowany z czterech części, podobnie jak Pierścień Wagnera – wymyka się wszelkim konwencjom narracyjnym i jawi się na kształt kalejdoskopu niemieckiej historii, montażu archiwalnego dźwięku i obrazu z okresu nazizmu, fragmentów biografii Hitlera, Göringa und Goebbelsa, cytatów ze sztuk pięknych, literatury i historii kina, muzycznych cytatów z Wagnera, Mahlera, Mozarta i Beethovena oraz studyjnych nagrań autorskich tekstów, zawsze i niechybnie odznaczających się sztucznością. Aktorzy występujący na tle tylnych projekcji, alegorycznych rekwizytów, makiet i tekturowych postaci wydają się nieraz częścią żywego panoptikum, wcielają się w kilka ról. W roli Hitlera widzimy nie aktorów lecz pięć tekturowych figur i raz jeden postać „z krwi i kości”, która spowita w rzymską togę powstaje z grobu Richarda Wagnera. Najwyższą zasadą formalną filmu jest projekcja, nie chodzi tu bowiem o pokazanie „niepowtarzalnej rzeczywistości”, lecz o zmontowanie „fragmentów wewnętrznej projekcji“. Obrazy wytworzone poprzez projekcję dopełniają, komentują i ironizują asocjacyjne nurty narracji. Projekcja pełni ponadto rolę najważniejszej formy prezentacji, niwelującej czas i przestrzeń i pozwalającej przeżyć „kino, jako czarną dziurę wyobraźni” (Susan Sontag). Hitler, film z Niemiec dąży do rozwinięcia „estetyki nowego mitu”, gdyż „jedynie poprzez mit, jako akt ludzkiej woli kultury, możemy stać się posiadaczami naszej historii” (Hans Jürgen Syberberg).

Część pierwsza: Graal

Część druga: Niemieckie marzenie

Część trzecia: Koniec baśni zimowej

Część czwarta: My, dzieci piekła

Film fabularny. Rok produkcji: 1977. Format/czas trwania: 35 mm, kolor, 437 min.

Scenariusz i reżyseria: Hans Jürgen Syberberg.

Produkcja: TMS Film GmbH, München, WRD Köln, INA Paris, BBC London.

Producent Harry Nap.

Kierownictwo produkcji: Bernd Eichinger.

Asystenci producenta: Gerhard von Halem, Michael Sedevy.

Zdjęcia: Dietrich Lohmann.

Montaż: Jutta Brandstaedter.

Muzyka: Richard Wagner, Gustav Mahler, Ludwig van Beethoven, Wolfgang Amadeus Mozart, Joseph Haydn.

Efekty specjalne: Theo Nischwitz, Charly Baumgartner.

Marionetki: Barbara Buchwald, Hans M. Stummer.

Obsada: Rainer von Artenfels, Harry Baer, Johannes Buzalski, Alfred Edel, André Heller, Peter Kern, Hellmut Lange, Peter Lühr, Heinz Schubert, Martin Sperr, Amélie Syberberg i inni

(opracowano na podstawie: „Syberberg. Film nach dem Film”, Hans Jürgen Syberberg, Ursula Blicke, 2008)