27.04.2006

 

TEORETYCZNY PEJZAŻ WSPOŁCZESNEJ HISTORII SZTUKI ALBO HISTORIA SZTUKI W ZWIERCIADLE LAS MENINAS

 

Ostatnie ćwierćwiecze było okresem intensywnego rozwoju metodologicznego historii sztuki jako dyscypliny naukowej. Zapoczątkowany około 1970 roku proces modernizacji historii sztuki skutkował w dekadzie lat 80. pojawieniem się wielu nowych perspektyw badawczych, które na tyle zmieniły teorię i praktykę dyscypliny, że – w kręgu anglosaskim – zaczęto ujmować je pod wspólnym hasłem „nowej historii sztuki” (New Art History). W dużej mierze przemiany te wiązały się z podwójnym otwarciem historii sztuki: na inne dyscypliny humanistyczne oraz na współczesną rzeczywistość społeczną.

 

O ile pierwsze otwarcie zaowocowało wchłonięciem przez historię sztuki nowych impulsów teoretycznych – od językoznawstwa (np. semiotyka, estetyka recepcji) przez psychologię (np. psychologia percepcji, psychoanaliza), historię (np. nowa historiografia), aż do filozofii (np. hermeneutyka, dekonstruktywizm), o tyle drugie otwarcie włączyło akademicką historię sztuki w szerszy, pozaakademicki nurt transformacji społecznej, dzięki czemu stała się ona jednym z istotnych obszarów krystalizacji i funkcjonowania nowych inter-dyscyplin, takich jak studia nad płcią, studia postkolonialne i studia nad kulturą wizualną.

 

Przemiany teoretyczne w historii sztuki w ostatnim ćwierćwieczu wiązały się jednak również z wewnątrzdyscyplinarnym procesem modyfikacji tradycyjnych kategorii badawczych, co miało miejsce zwłaszcza w obrębie hermeneutycznej perspektywy badawczej, formułowanej na gruncie niemieckojęzycznej historii sztuki. Wykład rozpocznie się od syntetycznego zarysowania teoretycznego pejzażu współczesnej historii sztuki, ukształtowanego w wyniku tych dwóch, równolegle przebiegających procesów. W dalszej części – na przykładzie historii recepcji i interpretacji słynnego obrazu Velazqueza Las Meninas – scharakteryzowane zostaną podstawowe kategorie dyscypliny (takie jak np. obraz, reprezentacja, widz, intencja, kontekst, medium, wizualność) i związane z nimi perspektywy badawcze.

 

dr Mariusz Bryl - pracownik Instytutu Historii Sztuki UAM w Poznaniu zainteresowania badawcze: sztuka nowoczesna, historia i teoria historii sztuki stypendysta Humboldt Stiftung (Hamburg Universität) i J. P. Getty Foundation (Columbia University) książki: Grupa artystów plastyków “Świt” (1992), Cykle Artura Grottgera (1994) Obecnie przygotowuje publikację na temat rozwoju teoretycznego dyscypliny historii sztuki po 1970 roku.