“Pocztówki z miasta” są częścią międzynarodowego projektu „Heros We Love. Ideologia, Tożsamość, i Sztuka Socjalistyczna w Nowej Europie”. Projekt współfinansowany w ramach programu Unii Europejskiej „Kreatywna Europa” 2014-2020.

Jakie jest miasto? Gdzie poszukiwać odpowiedzi na to pytanie? W historii miejsca, jego architekturze, narracjach o nim? Nauki społeczne odnajdują ją w obrazie istniejącym w świadomości mieszkańców. Na historie bowiem często nakładają się miejskie mity, promocyjne wizerunki miasta, wizje ludzi zamieszkujących dany obszar, funkcjonujące na pograniczu prawdy i fałszu. Przedmiotem naszych badań stanie się Gdańsk, a właściwie rola mitów, ideologii, rekonstrukcji, alternatywnych narracji  w tworzeniu miejskich historii. Gdańsk, miasto o 1000 letniej historii, w XX wieku „zbudowano/odbudowano na nowo”. Wojna pozostawiła śródmieście zniszczone prawie w  90 procentach. W latach 50. podjęto decyzje o jego odbudowie. “Budujemy Gdańsk piękniejszy niż kiedykolwiek” - brzmiała dewiza rekonstruktorów.  Rekonstrukcji poddano jednak  nie tylko tkankę architektoniczną, ale także pamięć miasta.  „Kiedy w roku 1945 przybyli do Gdańska jego obecni mieszkańcy, to znaczy Polacy z różnych stron przedwojennej Rzeczypospolitej, nie było żadnej gdańskiej pamięci, bo gdańska pamięć, która dotychczas istniała, odeszła i odpłynęła okrętami na zachód wraz z tysiącami Niemców, którzy z Gdańska uciekli bądź zostali wypędzeni” – wspomina Stefan Chwin.  Prawdziwy przedwojenny Gdańsk został ukryty, na jego miejsce do życia powołano ideologiczny konstrukt socjalistyczny w formie, narodowy w treści. Śródmieście odbudowano w postaci bloków mieszkalnych dla robotników z fasadami utrzymanymi w duchu barokowego manieryzmu.
„Władze nas popierały, ponieważ działaliśmy zgodnie z założeniami ogólnospołecznymi. Przyjmowaliśmy hasło „Socjalistyczne w treści, narodowe w formie” uznając, że jego pierwsza część jest dla nas obowiązująca. I tak budowaliśmy przy ulicy Długiej mieszkania dla robotników, skromne, (…) Z zewnątrz odbudowywane kamienice, w których niegdyś rezydowali bogaci mieszczanie, zyskiwały piękno, jak dawniej” – stwierdza Stanisławem Michelem, nestor odbudowy Gdańska.  Co stworzono? Teatralną scenografię? Alternatywną narrację o mieście opartą na manipulacji pamięcią historyczną?  Polskie miasto na gruzach niechcianego pruskiego dziedzictwa? Czy może zbudowano miasto odnowa?
Ideologiczną narrację Gdańsk dzieli z innymi miejscami. Maciej Kowalewski w tekście „Mit miasta portowego jako atrakcja turystyczna”, dotyczącym promocyjnego wizerunku Szczecina, zwraca uwagę na mechanizm tworzenia marketingowego obrazu. „Kreowany na potrzeby marketingu turystyki wizerunek miasta, jest pozbawiony wad, przedstawione na wystudiowanych i wyidealizowanych fotografiach miasto jest więc tworem fikcyjnym. Folder turystyczny i widokówka stają się narzędziami kreacji miejsc, „które należy zobaczyć”. Pocztówki zmieniają nasz sposób patrzenia na miasto, kreując jego wizualność i stając się narzędziem przemocy symbolicznej.” – pisze.  Autor w swoim tekście zwraca uwagę na obecność w świadomości Polaków mitu „portowego Szczecina” jako miasta leżącego nad morzem. Podczas gdy na portalu kochamszczecin.pl przeczytać można „Fakt jest jednak taki, że (…) aby dostać się na najbliżej położone nadmorskie plaże, trzeba pokonać odległość aż 100 km.”

 

Projekt „Pocztówki z miasta” będzie próbą rekonstrukcji opowieści o  roli ideologii w mieście, próbą stworzenia alternatywnej narracji. Na historyczne warstwy nakładają się bowiem narracje współczesne.  Miles stwierdza „osiągnęliśmy punkt, w którym miasto jest faktycznie w dużym stopniu pojęciem retorycznym. (…) Symbole, które łączymy z miastem, wyidealizowane wizje konsumentów z klasy średniej, sączących cappuccino w ogródkach kawiarni na nabrzeżach, utrwaliły się, w wyniku czego powstaje miasto, które wzięło rozwód ze swoim oryginałem”. 

 

Opowieść nie będzie analizą konkretnego miejsca, a próbą rekonstrukcji, stworzenia alternatywnych narracji o mieście.

W projekt „Heros We Love” jest zaangażowanych dziewięciu parterów” z centralnej i południowowschodniej Europy, Polski i Albanii: Maribor Art Gallery (główny partner); BLOK Association (CRO); SCCA Contemporary Art Center Sarajevo (BiH); Tirana Art Lab (Albania); Łaźnia Centrum Sztuki Współczesnej, Gdańsk (PL); IEFSEM Institute of Ethnology and Folklore Studies with Ethnographic Museum, Sofia (Bulgaria); Museum of Yugoslav History (SRB); University of Primorska (SLO); Cultural Association Center plesa, Maribor (SLO).

Spielraum

 

Pojęcie dekonstrukcji w kontekście strategii budowania tożsamości narodowej w twórczości Jasminy Cibic
Wykład Rona Kopeczky
Pokaz filmów Jasminy Cibic
Data: 26.06.2016, godz. 16:00
Miejsce: Nadbałtyckie Centrum Kultury, ul Korzenna 33, Gdańsk

 

Najnowszy projekt artystyczny Jasminy Cibic, zatytułowany „Spielraum” porusza kwestię budowania tożsamości narodowej poprzez architekturę oraz design infrastruktury publicznej. Bazą jej pracy stała się koncepcja projektu przebudowy Belgradu z okazji pierwszej konferencji Ruchu Narodów Niezrzeszonych  w 1961 roku. Władze miasta stanęły wówczas twarzą w twarz z koniecznością zdefiniowania i zaprojektowania na nowo jego oblicza w nowych politycznych formacjach ideologicznych, które miały zostać przedstawione zagranicznym delegatom uczestniczącym w konferencji. Jednocześnie miały one za zadanie przebudować dotychczasową wizję miasta w wyobraźni jego mieszkańców.

 

Pierwszy częsć projektu „Spielraum”, zatytułowana „The Nation Loves It” (2015) (Uwielbiane przez naród), zaprezentowany w Ludwig Muzeum w Budapeszcie, łączy elementy video, performansu, instalacji i rzeźby, analizuje zagadnienie wszechogarniającej ornamentyki miejskiej,. Poszczególne fragmenty pracy, rozdzielone i połączone na nowo, reprezentują ideę politycznego spektaklu. Idea ta odwołuje się do instrumentalizacji języka wizualnego oraz retoryki w kontekście konstrukcji państwa jako swoistego spektaklu, a także rozpatruje kwestię, w jaki sposób sztuka i architektura przybierają formę miękkich strategii władzy w obliczu tworzenia formacji politycznych. Projekt ten stawia odbiorcę wobec konieczności odpowiedzi na pytania o uwarunkowania i charakterystykę poszczególnych systemów ustrojowych, oraz o sprzeczności nierozerwalnie związane z transformacją tożsamości narodowej i kulturowej. "Spielraum" wyprodukowano wspólnie z Waddington Studios w Londynie, Muzeum Sztuki Współczesnej w Belgradzie, MGLC w Lublanie, Instytutem Sztuki Współczesnej w Lublanie i Muzeum Ludwiga w Budapeszcie.

Projekt wsparły: The Northern Film School w Leeds oraz organizacja Nomad z Zagrzebia.
Dziękujemy: Administracji Połączonych Urzędów Republiki Serbskiej, Muzeum Historii Jugosławii oraz Archiwum Jugosławii.

Do powstania Spielraum przyczynili się: Tim Etchells, Simon Fisher Turner, Izzy Charman oraz Filip Šijanec

 

Jasmina Cibic urodziła się w Lublanie, w Słowenii, w 1979 r., studiowała w Accademia di Belle Arti, w Wenecji we Włoszech. Tytuł magistra zdobyła w 2006 r., na Wydziale Sztuk Pięknych Goldsmiths College w Londynie. Jest laureatką prestiżowych nagród, takich jak Bevilacqua la Masa (Wenecja 2002 r., 2005 r.), słoweńskiej Trend Award za wybitne osiągnięcia w dziedzinie sztuk wizualnych (2011 r.) oraz Catlin Commission Award (Londyn, 2011 r.). W 2013 roku reprezentowała Słowenię na 54 Biennale w Wenecji.

 

Karolina Freino, Blenda

Pocztówki dostępne w wybranych sklepach z pamiątkami od 24.06.

 

Dwie fotografie wykonane w 1946 zainspirowały Karolinę Freino do stworzenia projektu „Blenda”. Pierwsza wykonana w Gdańsku przez Wiesława Gruszkowskiego, jednego z projektantów odbudowy Głównego Miasta, ukazuje fotografa niosącego  zwinięty rulon. Towarzyszą mu pomocnicy, w tym osoba w kostiumie białego misia. Razem przemierzają ruiny miasta. Druga, której autorem jest Michael Nash, fotograf Associated Press, pochodzi z Warszawy. Widoczna na niej sytuacja dopowiada resztę historii. Fotograf już rozpostarł rulon, widać na nim idylliczny krajobraz, na jego tle wykonuje zdjęcia mieszkańcom zrujnowanej stolicy. W obydwu fotografiach  scena normalności, niewinnej rozrywki kontrastuje z morzem ruin. Gest fotografa tworzy kurtynę, która zakrywa rzeczywistość powojennego miasta i na moment powołuje nową.
Blenda w terminologii architektonicznej to ślepe okno, element dekoracyjny udający coś, czym nie jest. Często wprowadzono go, by nadać rytm, nie zaburzać ładu i harmonii budynku. Projekt „Blenda” Karoliny Freino zakłada luźną rekonstrukcję sytuacji. Artystka postanowiła przenieść miejsce akcji na teren Stoczni Gdańskiej, transformującej obecnie w  zupełnie inny byt. Karolina Freino, urodzona w 1978 roku. Studia w Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu (rzeźba), Edinburgh College of Art (School of Sculpture) i Uniwersytecie Bauhasu w Weimarze (MFA Sztuka Publiczna i Nowe Strategie Artystyczne).

 

Od 2007 roku asystentka w Katedrze Rzeźby ASP we Wrocławiu. W 2014 roku otworzyła przewód doktorski na Wydziale Sztuki Mediów ASP w Warszawie.

 

Juozas Laivys, Gogin w Gdańsku
Pocztówki dostępne w wybranych sklepach z pamiątkami od 20.04.

 

W 2015 roku litewski artysta Juozas Laivys zdecydował się zawiesić swoją czternastoletnią karierę artystyczną i żyć jak słynny post-impresjonistyczny malarz, Paul Gauguin (jeżeli tenże porzuciłby malarstwo). Projekt zatytułowany „Gogin w Gdańsku” to pocztówka, zdjęcie wykonane zostało starym aparatem Polaroid, przedstawia artystę stojącego z walizką na jednej z ulic Gdańska. Nie jest jasne, czy opuszcza on miasto, czy dopiero tu przyjechał, czy gołąb za plecami jest przypadkowym przechodniem, czy długo wyczekiwał żeby zapozować obok znanej osoby. W każdym razie, Juozas Laivys wydaje się żyć w pełni życiem malarza - podróżując i stwarzając nowe dyskursy wokół spuścizny Gauguina, a także wyobrażania sobie, co wielki postimpresjonista zrobiłby teraz, mając cały czas do swojej dyspozycji. Z pewnością, z przyjemnością złożyłby wizytę w Gdańsku.

Juozas Laivys (ur. 1976) studiował w Vilnius Academy of Arts (MA) i Ecole National des Beaux-Arts de Lyon (studia podyplomowe). Tworzy rzeźby, obiekty, instalacje, teksty mówione, video i fotgrafię. Ukończył rzeźbę na Vilnius Academy of Arts w 2001 roku. Jego praca twórcza wyróżnia się zdecydowanym podejściem do zagadnień dotyczących współczesnej sztuki, które są aktywnie dyskutowane, takich jak: autorstwo, wpływ instytucji, wartość finansowa dzieła sztuki  i granica (lub jej brak) pomiędzy życiem a sztuką. W podejmowaniu tych kwestii, często wykorzystuje strategię przywłaszczenia, prostą retorykę charakterystyczną dla mas, a także biurokratyczne , kulturowe koncepcyjne gesty, łącząc je z prawdziwymi gestami fizycznymi.

 

Diana Larrea, Mity i Prawdy
Plakaty i pocztówki dostępne w wybranych sklepach z pamiątkami od 20.06.

 

Hiszpańska artystka Diana Larrea w ramach projektu „Mity i Prawdy” stworzyła serię grafik, stylistycznie zainspirowanych estetyką Polskiej Szkoły Plakatu, szczególnie formą prac promujących Polskę jako turystyczny region. Tematem grafik hiszpańskiej artystki stały się cztery miejsca odległe od turystycznych szlaków Gdańska. Co ma wspólnego Napoleon z Nowym Portem? Dlaczego w opowieści o Stoczni obok symbolu Polski Walczącej pojawia się sowiecki sierp i młot? Aby odnaleźć odpowiedź na te pytania, należy zagłębić się w historię miejsca. Każda grafika Larrea to  wizualny kalambur odkrywający różne warstwy pamięci, wkraczający w obszar mitów i prawd, często zepchniętych na margines narracji znanej z turystycznego plakatu promocyjnego. Diana Larrea, urodzona w 1972 roku w Madrycie, hiszpańska artystka wizualna, zajmująca się różnymi dyscyplinami, takimi jak: instalacja, video, fotografia, rysunek, znana również ze swoich interwencji i perfomansów w przestrzeni publicznej. W swoich miejskich projektach Learrea skupia swoje zainteresowanie na publiczności, dla której sztuka w przestrzeni publicznej jest doświadczeniem nowym, pragnąc prowokować drobne zakłócenia w naszym codziennym życiu. Jej prace stawiają pytania związane z wykorzystaniem przestrzeni publicznej i wtargnięciem w nią różnego rodzaju zakłóceń.

 

Angelina Merenkova, Sklep z pamiątkami
24-26.06.2016, ul. Mariacka

 

W ramach projektu „Sklep z pamiątkami” Angelina Merenkova zaprojektowała zestaw gadżetów promujących Gdańsk. Współcześnie miasta często postrzegane są przez odwiedzających przez pryzmat sklepów z pamiątkami. Skomercjalizowany obraz Gdańska jest reprezentowany poprzez zrekonstruowane po wojnie kamienice, fontannę Neptuna i inne idylliczne obrazki, które zdają się być odległe wizerunkiem od historii i prawdziwego życia.
Gadżety zaprojektowane przez rosyjską artystkę dalekie będą od turystycznych obrazków. Gdańsk reprezentowany zostanie z jednej strony przez falowiec, przykład utopii socjalistycznego modernizmu, z drugiej przez fotografie mieszkańców na tle ruin zniszczonego miasta. Architekturę, której przykładem jest falowiec często pomija się w narracji o mieście, odczytać ją można jednak jak coś szczerego, bliższego prawdy o życiu mieszkańców. Z kolei pocztówki ze zdjęciami mieszkańców powojennego Gdańska wśród ruin będą stanowiły nowy rodzaj spojrzenia na budynki, które otaczają nas dzisiaj. Dlaczego mieszkańcy zdewastowanych w czasie wojny miasta tak chętnie robili sobie zdjęcia wśród ruin? Czy to wyraz tego samego uznania jakie odczuwamy w stosunku do pozostałości starożytnej Grecji czy jest to raczej forma dokumentacji historycznej w sekwencji ruin?

 

Kamila Szejnoch, Rekonstrukcja, Akcja artystyczna
18-19.06.2016 – akcja artystyczna
24-26.06.2016 – podsumowanie akcji
Miejsce: Gdańsk, Główne Miasto

 

Fotografia Wiesława Gruszkowskiego stała się również punktem wyjścia dla artystycznej interwencji Kamili Szejnoch. Artystka w swojej akcji artystycznej we współpracy z grupą rekonstrukcyjną przywoła powojenną sytuację, odtwarzając historyczne zdjęcie w centrum współczesnego miasta. Powojenna kurtyna fasad kamienic na moment przykryta zostanie inną. Przysłonięte zostanie współczesne turystyczne oblicze miasta, w jego miejsce pojawi się okno przypominające historie i ciąg rekonstrukcji narracji miejsca.

Kamila Szejnoch, urodzona w 1978 roku w Warszawie. Studia 2006-2008 Dutch Art Institute, Enschede, Holandia (DAI public Research & Practice in Art.), 1999-2005 Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie (Wydział Rzeźby, Pracownia Przestrzeni Audio-Wizualnej prof. Grzegorza Kowalskiego, Pracownia Sztuki w Przestrzeni Publicznej prof. Mirosława Duchowskiego), 1997-2003 Uniwersytet Warszawski (Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Instytut Polityki Społecznej). Mieszka i pracuje w Warszawie

 

Justyna Wencel&Marcin Chomicki, Pływający Ogród
Interwencja w przestrzeń pozostałości mostu na ul. Szopy

 

Pozostałości mostu na ul. Szopy stały się miejscem interwencji artystycznej Marcina Chomickiego i Justyny Wencel.  Most, który dawniej łączył Spichlerze z obecną ulicą Szopy powstał w 1598 roku. Jego historyczna nazwa Mattenbudener Brücke, Most Matników pochodzi od wyplataczy mat do przykrywania towarów na statkach. Pomimo zniszczenia w 1945, w formie prowizorycznej funkcjonował do początku lat 60. XX wieku. Wtedy dopiero rozebrano  resztki budowli, pozostawiając dwa przyczółki na obu brzegach i dwa filary w nurcie. Ruiny budowli to swoisty relikt przeszłości, pozostałość autentycznej tkanki architektonicznej. Interwencja Justyny Wencel i Marcina Chomickiego zmienią go w swoisty pomnik. Poprzez interwencje opuszczone ruiny nabiorą znaczeń, ponownie znajdą się w centrum uwagi.

Justyna Wencel, urodzona w 1977 w Myślenicach. Absolwentka malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie i filologii angielskiej na Uniwersytecie Warszawskim. W 2013 uzyskała stopień doktora na Wydziale Sztuki Mediów warszawskiej ASP. W swoich pracach wykorzystuje wideo, instalacje, obiekty, zajmuje się również sztuką w przestrzeni publicznej. Porusza problematykę pamięci i tożsamości. Wspólnie z Marcinem Chomickim tworzy kolektyw artystyczny Zmiennicy, który działa w obszarze przemian topografii miasta. W latach 2012–2013 kuratorka Galerii 2.0. Mieszka i pracuje w Warszawie. Marcin Chomicki, urodził się w 1976 roku. Ukończył Wydział Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie (dyplom w pracowni prof. Leona Tarasewicza, 2005) oraz asyriologię w Instytucie Orientalistycznym na Uniwersytecie Warszawskim (2000). Od 2004 roku pracuje na Wydziale Malarstwa macierzystej uczelni, od 2013 roku – na stanowisku adiunkta. Zajmuje się sztuką w przestrzeni publicznej, malarstwem, fotografią, animacją 3D.